Sąsiadów odróżnia ale jednak muzułmanów i nadal traktuje kino przedziwną Alberecht Gasztołd, wojewoda trocki wydał przywilej lokacyjny pozwalający 10 rodzinom żydowskimrodna osiedlić sięieście. Przywilej określa miejsce osiedlenia, budowy domów, synagogi, kramic oraz założenie cmentarza Miejsce też kładzenia się, gdzie martwe chować mają, daliśmy im za ogrody, wjeżdżającór pierwszą górą nad rzeką. terenie cmentarza zachowało się tylko 500 nagrobków. Układ cmentarza zatartyzasie wojny zniszczony przez hitlerowców, sprzed stuleci oraz cmentarny mur wykorzystali do budowy drógkresie powojennym części cmentarza, do lat 90-tych XXw. funkcjonowała targowicaamienne macewy używane były jako materiał budowlanykolicznych gospodarstwach rolnych. Od 2007r. opiekę nad cmentarzem sprawuje FODZ. Wówczas opracowano dokumentację renowacji ogrodzenia, robót budowlanych jednak nie zakończono008r. wielokrotnie terenie cmentarza wypasno krowy. Wśród macew pojawiły się krowie odchody. Miejscowego rolnika bezczeszczącego groby Policja ukarała pouczeniem, że nie powinien wypasać zwierząt, nie swojej ziemi011r. sytuacja powtarza się. Tym razem zabytkowy cmentarz bezkarnie wykorzystywany jest jako pastwisko koni. zabytków woj. podlaskiego pod nr rej06 nr rejiałostockiego 720 decyzjąniaOPUCHOWSKI LAS 256 sierpnia 1941 rokuesie koło wsi Niemcy wymordowali około 1400 tykocińskich Żydów. Strzałyitlerowskich karabinów zakończyły trwającą ponad cztery wieki wielką historię żydowskiego Tiktinaogromu przeżyło 150 osób, wojnę 22ym prof. Maria Dobrzecka, obecnie mieszkającaSA, ukryta przez panią Marię Białowarczyk. Pierwszego dnia miesiąca elul niemieccy żołnierze wczesnym rankiem otoczyli miasteczko. Wszystkich Żydów spędzono rynek. Kobiety, dziecitarców oddzielono od mężczyzntórych uformowano kolumnę. jej czele stanęła orkiestra klezmerska. Wszystkim kazano śpiewać „Hatikvę pieśń ze słowami kiedy leje się żydowska krew, Niemcy wygrywają wojnę. Mężczyzn pędzono traktem do przygotowanego miejsca egzekucji wykopanych dołówosnowym lesie niedaleko wsi Łopuchowo. Tych, którym brakowało sił zabijano strzałemiała porzucanorzydrożnym rowie. Część osób trafiła do szkołyawadach, skąd grupami przewieziona została do łopuchowskiego lasu. Mordu dokonało Einsatzkommando pluton egzekucyjny dowodzony przez SS-Obersturmfuhrera Hermana Schapera. Część Żydów, którym udało się ukryć następnego dnia wyłapana została przy pomocy polskiej policjiastępnie zamordowana. Masowe groby zasypano ziemią. Około 150 osób znalazło tymczasowe schronienieetcieiałymstokukolicznych miasteczkachóźniej zginęło wrazzłonkami tych społeczności. Do lat 70-tych XXpiekunem miejsca straceń były Powiatowe Zakłady Materiałów Budowlanychiałymstoku. Trzy masowe groby ogrodzone są metalowymi, ażurowymi barierkami. Napis granitowym pomniku SPOCZYWA/ 3000 OBYWATELI/ POLSKICH/ BESTIALSKO/ POMORDOWANYCHATACH 1941/ PRZEZ ZBIRÓW/ HITLEROWSKICH Napis pomnikuęzyku polskim, powtórzonyęzyku angielskim 1522/ SPOCZYWA JĄ ŻYDZIYKO CINAKOLIC ZAMOR-/DOWANI PRZEZ HIT-/LEROWCÓWIERPNIU 1941 /50 /ROCZNI-/CĘ ZBRO-/DNI MIESZ-/KAŃCY ZIEMI TYKOCIŃSKIEJ Napis bliźniaczym pomnikuęzyku hebrajskim. Napis pomniku ufundowanym przez Gutaave Fischel SPOCZYWAJĄ OFIARY, KTÓRE/ ZOSTAŁY WYMORDOWANE PRZEZ/ HITLEROWCÓW, PONIEWAŻ BYŁY/ WYZNANIA MOJŻESZOWEGOOWÓD PAMIĘCI/ UFUNDOWALI IM POMNIK/ GUTAAVE FISCHEL/ STAMFORD CT. USA CZERWIEC 1986ASILKÓW, gm. Wasilków, pow. Białystok, ul. Słowackiego, poł. XIX zachowanych jest około 20 macewarkofagów. Najstarsze datowane były 1886r008r. Stowarzyszenie Miłośników Nowodworców we współpracyminą Wasilków teren uporządkowałoykonało tablicę pamiątkową. Wykonano lapidarium chroniąc fragmenty macew wykorzystane przez hitlerowców do budowy drogi do Nowodworców. WĄSOSZ gm. Wąsosz, pow. grajewski, cmentarz mogiła zbiorowa. Pomnikształcie macewyżurowym prześwitem wypełnionym gwiazdą Dawida, zwieńczony Menorą, ustawiony mogile stu kilkudziesięciu pomordowanych Żydów. Napisęzyku polskimebrajskim Tu spoczywają prochy 250 Żydów bestialsko zamordowanychzerwcu 1945. Cześć ich pamięci Teren cmentarza ogrodzony murowanymiegły słupami połączonymi stylizowanymi drut kolczasty łańcuchami, pierwotnie zapewne większyocyipca 1941 roku, grupka mieszkańców Wąsosza wymordowała prawie wszystkich Żydówiasteczka. Zabijano pałkami, nożaminnymi podobnymi narzędziami. Zginęło stu kilkudziesięciu Żydów. Podawane są liczby od 150 do 250. Następnego dniaiedzielę, mieszkańcy oczyścili miasteczkorupów. Mord miał mieć podłoże rabunkowe. Przyzwolenie zabicie Żydów dali Niemcy. Uratowało się 15 osób, którym udało się ukryć Osoby te wykorzystywane do pracy przymusowej, pozostały pod nadzorem miejscowej żandarmerii do 01 lipca 1942rniu 02 listopada 1942r. przeniesione zostały do obozu przejściowegooguszachtamtąd do obozów zagładyreblinceświęcimiu. Relacjęydarzeńąsoszu sporządził przed wyjazdem do Izraelazerwcu 19452-letni Menachem Finkielsztejn. Tłumaczenieidysz złożoneomitecie Żydowskimiałymstoku, trafiło do ŻIHarszawie. Do 1995 roku, gdy usunięto stary pomnik, zbrodnia przypisywana była żołnierzom Wehrmachtu. Wg obowiązującej wówczas wersji wydarzeń Żydzi mieli zostać zamordowanizerwcu 1941 roku kolonii Bolesława Lenczewskiegowłoki ofiar miały zostać zakopaneiejscu kaźniowie przeciwczołgowym. Od 2006 roku śledztwoprawie mordu dokonanego przez Polaków Żydach prowadzą prokuratorzyiałostockiego Oddziału Instytutu Pamięci Narodowejistopadzie 2012 roku wokół cmentarza ofiar zbrodni przeprowadzono odwierty próbując ustalić jego pierwotne granice. WIŻAJNY, gm. Wiżajny, pow. Suwałki, oka zniszczonyzasie II wojny światowej, brak widocznych śladów cmentarzaerenie nie istnieje. Obecnieym miejscu boisko, gminny stadion. WYSOKIE MAZOWIECKIE, gmow. Wys. Maz ul. Białostocka, nie istnieje. Cmentarzynagoga zniszczonezasie wojny. Obecnieym miejscu mieści się dworzec PKSbok miejska targowica. WYSOKIE MAZOWIECKIE, gmow. Wys. Maz ul. Żwirkiiguryn.-wsch. części miastaa, Charakter rozplanowania nieczytelny. Zachowanych 60 nagrobków, najstarszy zidentyfikowany pochodzi860r oraz ślady mogiłn.-zach. części tablica nagrobnaapisem006 rokutap restauracji cmentarza zrealizowany został przez Fundację Ochrony Dziedzictwa Żydowskiego oraz Traisona. Wzniesiono pomnik przedstawiający pękniętą macewęapisem ŻYDZI OSIEDLILI SIĘYSOKIEM MAZOWIECKIEMVII WIEKU. OD DRUGIEJ POŁOWY XIX WIEKU LUDNOŚĆ ŻYDOWSKA STANOWIŁA WIĘKSZOŚĆ MIESZKAŃCÓW